Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp giúp học sinh nhớ lâu quy tắc, công thức - Mảng hình học ở lớp 3, 4, 5

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp giúp học sinh nhớ lâu quy tắc, công thức - Mảng hình học ở lớp 3, 4, 5

1. Biện pháp giúp học sinh nhớ lâu quy tắc, công thức- mảng hình học ở lớp 3,4,5 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Môn Toán là môn học có tác dụng rất lớn trong việc hình thành cho các em khả năng tư duy phân tích, tư duy tổng hợp. Tuy nhiên do đặc điểm nhận thức của các em chưa mang tính khái quát cao, các em dễ lùi bước trước những kiến thức khô khan và cứng nhắc. Dạy môn Toán có yếu tố hình học, ở bậc Tiểu càng khó khăn hơn, bởi vì những em có nhận thức ở mức tốt, sẽ có khả năng nhớ lâu hơn còn học sinh nhận thức chậm hơn sẽ lâu nhớ, nhanh quên. Do đặc điểm học sinh tiểu học nhanh quên những hình ảnh mờ nhạt hoặc không thích nhớ những gì các em không thích. Điều đó được minh chứng trên thực tế: Một bài hát, một bài thơ tuy dài nhưng lại được các em thuộc rất nhanh vì trong thơ có vần có điệu có hình ảnh quen thuộc trong cuộc sống. Các em nhớ rất lâu bài hát, bài thơ đó. Bên cạnh đó, một quy tắc, một công thức toán học ngắn gọn nhưng các em lại rất dễ quên hoặc nhầm lẫn trong quá trình ứng dụng. Có lẽ vì vậy mà lên đến bậc Trung học phổ thông, môn Toán trong đó mảng hình học, các em càng thấy khó hơn.Từ lâu lắm rồi mảng hình học, được dân gian đúc kết lại rằng “ khó như hình” và truyền miệng đến bây giờ. Hàng năm khi khảo sát chất lượng đầu năm, tôi đã thống kê được tỉ lệ học sinh, thường làm sai khi giải các bài toán có liên quan đến yếu tố hình học, nhất là những đề toán nâng cao hơn đòi hỏi tư duy. Đó là những bài toán được ngụy trang bằng những điều kiện chưa tường minh, nên các em thấy khó, ngại học, làm sai, chiếm 70 %. Khi tìm hiểu lí do ở các học sinh đó thì đều có nguyên nhân giống nhau: Biểu tượng về chu vi, diện tích còn lơ mơ dẫn đến nhầm lẫn công thức của hình này với hình khác, hoạc quên hẳn công thức tính. Để giúp các em không thấy khó, không ngại học, có hứng thú học tập môn học này tôi đã tìm tòi học hỏi vận dụng một số biện pháp phù hợp với đối tượng học sinh, nhằm giúp các em dễ hiểu bài, dễ nhớ và nhớ lâu các quy tắc, công thức toán học. Tìm ra biện pháp dạy học toán có hiệu quả giúp học sinh chủ động tích cực sáng tạo, thúc đẩy lòng yêu thích môn Toán để nâng cao chất lượng dạy và học. Chính vì các lí do trên mà tôi đã chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “ Biện pháp giúp học sinh nhớ lâu quy tắc, công thức- mảng hình học ở lớp 3, 4, 5”. 1/27
2. Biện pháp giúp học sinh nhớ lâu quy tắc, công thức- mảng hình học ở lớp 3,4,5 PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ (NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI) CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA CÁC BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 3, 4, 5 HỌC TỐT PHÂN MÔN TOÁN - MẢNG YẾU TỐ HÌNH HỌC. 1. Nhận thức về tầm quan trọng và phương pháp dạy học phân môn Toán- mảng yếu tố hình học: Hình học là nội dung cơ bản trong mảng toán ở Tiểu học nó được rải đều tất cả ở các khối lớp và được nâng cao dần về mức độ. Lớp 1, 2 học sinh nhận diện hình, đếm hình lên đến lớp 3 nâng dần lên tính chu vi, diện tích hình chữ nhật, hình vuông. Đến lớp 4 ngoài tính chu vi, diện tích hình vuông, học sinh tính chu vi, diện tích hình bình hành, hình thoi. Có bài áp dụng trực tiếp công thức, có bài có yếu tố chưa tường minh nên không thể áp dụng trực tiếp công thức. Đến giai đoạn này đòi hỏi khả năng tư duy cao hơn của người học. Lên lớp 5 các em còn học tính chu vi, diện tích hình thang, hình tam giác, hình tròn. Tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần của hình hộp chữ nhật, hình lập phương. Tính thể tích của hình hộp chữ nhât, hình lập phương. Những học sinh có tư duy chậm rất ngại học môn này. Nếu chỉ áp dụng phương pháp dạy học là thuyết trình lại những chữ và hình đã ghi trong sách giáo khoa thì học sinh sẽ không hứng thú học tập, khó ghi nhớ và nhanh quên. Vì vậy việc sáng tạo khi dạy môn Toán ở Tiểu học là rất cần thiết sao cho học sinh thấy thích thú và ghi nhớ một cách chủ động, tích cực, có như vậy việc học tập mới đạt được kết quả tốt nhất. 2. Vấn đề dạy Toán hình cho học sinh Tiểu học: Hiện nay, mảng hình học được dạy từ lớp 1đến lớp 5. Học tốt mảng toán hình từ lớp 1đến lớp 5 sẽ trang bị cho các em kiến thức vững chắc để bước lên học mảng toán hình ở bậc học cao hơn một cách thuận lợi dễ dàng. Đồng thời giúp các em học ứng dụng vào thực tế cuộc sống khi tính chu vi, diện tích mảnh đất, thửa ruộng của nhà mình, hoặc tính thể tích của bể nước hay khối củi , tính số viên gạch lát nền nhà vv 3. Việc sáng tao khi dạy học mảng hình học ở Tiểu học. Để đáp ứng mục tiêu giáo dục người dạy cần tìm ra các biện pháp hỗ trợ thích hợp giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một các hhứng thú nhất, dễ dàng nhất. 4. Cơ sở thực tiễn: Trong những năm gần đây, ngành giáo dục đã được Đảng và Nhà nước quan tâm rất nhiều bởi vậy chất lượng giáo dục cũng ngày càng được nâng cao. Đã hạn 3/27
3. Biện pháp giúp học sinh nhớ lâu quy tắc, công thức- mảng hình học ở lớp 3,4,5 Hàng năm, qua các đợt kiểm tra định kỳ ở khối lớp 3, 4, 5 tôi thấy hầu hết các em đều gặp khó khăn trước một đề toán có liên quan đến kiến thức hình học. Phần lớn các em đều ngại học hình bởi tính trừu tượng và dễ nhầm lẫn giữa các đơn vị kiến thức. Có nhiều em áp dụng quy tắc tính chu vi hình vuông để tính diện tích chữ nhật, có em lại nhầm lẫn giữa cách tính chu vi và cách tính diện tích của hình tròn Điều đó chứng tỏ rằng: Sự mạch lạc, rõ ràng giữa các đơn vị kiến thức trong trí óc của các em chưa thực sự vững chắc. Hay nói cách khác, các em ghi nhớ chưa chắc, chưa bền, chưa hệ thống các kiến thức hình học đã học. Tôi chợt nhớ đến việc, nhiều người dân Việt Nam khi ấy còn mơ hồ hoặc không biết về cội nguồn của dân tộc. Bác Hồ đã sáng tác câu thơ: Hồng Bàng là tổ nước ta Nước ta lúc ấy gọi là Văn Lang Nhờ có những dòng thơ này mà mọi người dân đều có thể nhớ tổ tiên, tên nước ta một cách dễ dàng. Nhà thơ Tố Hữu viết về các chiến sĩ Điện Biên: “ Hoan hô chiến sĩ Điện Biên Chiến sĩ anh hùng, đầu nung lửa sắt Năm mươi sáu ngày đêm Khoét núi ngủ hầm mưa dầm cơm vắt” Và học sinh nhớ được chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ diễn ra trong Năm mươi sáu ngày đêm nhờ những câu thơ đi vào tâm trí học sinh một cách mịn màng Hoặc để ghi nhớ sự kiện Bác Hồ về nước sau 30 năm bôn ba ở nước ngoài nhà thơ Tố Hữu viết: “Ôi sáng xuân nay xuân 41 Trắng rừng biên giới nở hoa mơ Bác về im lặng con chim hót ” Từ những vần thơ, những bài hát gần gũi với lứa tuổi, học sinh ghi nhớ được số liệu một cách tự nhiên và không cảm thấy kiến thức khô khan khó tiếp thu, khó nhớ nữa. Từ thực trạng trên, tôi đã mạnh dạn chuyển các quy tắc tính chu vi, diện tích, thể tích của các hình thuộc chương trình Tiểu học thành những dòng thơ ngắn, mang âm hưởng của ca dao dân gian. Mang đến cho các em một nguồn hưng phấn học tập, một cảm xúc nhận thức. Nhằm giảm bớt tính “hàn lâm” của những quy tắc, công thức khô cứng. Là món quà nhỏ thân tặng các em sau mỗi 5/27
4. Biện pháp giúp học sinh nhớ lâu quy tắc, công thức- mảng hình học ở lớp 3,4,5 CHƯƠNG III: NHỮNG BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 3, 4, 5 HỌC TỐT MẢNG TOÁN HÌNH I. Nội dung chương trình môn Toán lớp 4 1. Thời lượng: Gồm 5 tiết / tuần 2.Nội dung chương trình môn Toán- mảng hình học lớp 3,4,5: Lớp 3: - Chu vi hình chữ nhật, chu vi hình vuông. - Diện tích hình chữ nhật, diện tích hình vuông. Lớp 4: Củng cố, nâng cao: - Chu vi hình chữ nhật, chu vi hình vuông. - Diện tích hình chữ nhật, diện tích hình vuông. Học mới: - Diện tích hình bình hành, -Diện tích hình thoi Lớp 5: Củng cố nâng cao các kiến thức ở lớp 3, 4. Học mới: -Diện tích tam giác. -Diện tíchhình thang. -Diện tích hình tròn. -Diện tích xung quanh và diện tích toàn phần của hình hộp chữ nhật hình lập phương. -Thể tích hình hộp chữ nhật -Thể tích hình hộp chữ nhật II. Những biện pháp chung: 1.Khắc sâu kiến thức, khắc sâu biểu tượng chu vi, diện tích của hình để học sinh hiểu và yêu thích môn Toán. Học sinh xác lập được mối quan hệ giữa kiến thức bài dạy với kiến thức cũ và kiến thức sẽ cung cấp tiếp theo. 2.Nắm vững nội dung, chương trình và phương pháp dạy. Tôi còn "truyền lửa" cho các em tình yêu học toán hình . Làm cho học sinh tích cực hoạt động, có tiếng cười, sự vui nhộn, những cánh tay giơ lên hào hứng trong giờ học. Nét mặt phấn khích Giờ học sinh thấy thú vị, có sự sảng khoái, có âm thanh của tiếng cười Để làm được điều này, mỗi tiết học tôi thường tạo hứng thú học tập bằng trò chơi, đố vui, liên quan đến nội dung bài học nhằm kích thích trí tò mò, ham khám phá, mong được tìm hiểu Trong các giờ học, học sinh được hoạt động thông qua trực quan để tìm ra kiến thức. Sáng tác hoàn thiện những câu thơ có nội dung của quy tắc, công thức toán học. 7/27
5. Biện pháp giúp học sinh nhớ lâu quy tắc, công thức- mảng hình học ở lớp 3,4,5 Từ đó hình thành công thức Gọi p là chu vi, a là chiều dài, b là chiều rộng. Ta có: P =( a + b) x 2 (a, b cùng đơn vị đo) Từ mối quan hệ của phép nhân với phép chia các em đã suy ra: a+b = p : 2 Để giúp học sinh ghi nhớ một cách tích cực nội dung quy tắc trên. Tôi tổ chức cho cả lớp chơi trò chơi: Điền từ vào ô trống cho thích hợp trong câu sau: “Chu vi chữ nhật bạn ơi! Lấy dài nhân 2 – dễ phèo”. Các em đã hiểu bản chất của chu vi hình chữ nhật, lại tự rút ra được cách tính chu vi nên việc điền chữ vào ô trống thật đơn giản. Hầu như cả lớp giơ tay. Đáp án của các em đều là: “Chu vi chữ nhật bạn ơi! Lấy dài cộng rộng nhân 2 – dễ phèo”. Vừa học- vừa chơi , tiếng hô tiếng cười, tiếng vỗ tay làm các em phấn khởi, hứng thú học tập . Rồi tổ chức cho học sinh chơi trò chơi : Nhập từ thích hợp vào chỗ chấm cho thích hợp: “Nếu chỉ cần tính nửa chu vi Chiều rộng với là xong.” Hầu hết các em nêu được: “Nếu chỉ cần tính nửa chu vi Chiều rộng cộng với chiều dài là xong.” - Trong những giờ học; hướng dẫn học ở buổi 2, tôi ra những bài tập tăng cường để phụ đạo học sinh yếu, bồi dưỡng học sinh giỏi. Thông thường trong sách giáo khoa chưa có bài tập nào đề cập đến tính nửa chu vi hình chữ nhật, trong phần bài tập tăng cường, tôi sáng tác thêm đề ở dạng tính nửa chu vi để học sinh khắc sâu hơn bản chất của chu vi hình chữ nhật. Bài tập tăng cường: Một hình chữ nhật có chiều dài 8cm, chiều rộng 5 cm. Tính nửa chu vi hình chữ nhật đó. 9/27