Báo cáo biện pháp Xây dựng kế hoạch dạy học bài thực hành nhằm phát triển năng lực học sinh trong môn hóa học Lớp 8

Nội dung text: Báo cáo biện pháp Xây dựng kế hoạch dạy học bài thực hành nhằm phát triển năng lực học sinh trong môn hóa học Lớp 8

1. ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN ĐAN PHƯỢNG TRƯỜNG THCS LIÊN HỒNG  MÃ SKKN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “XÂY DỰNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC BÀI THỰC HÀNH NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG MÔN HÓA HỌC LỚP 8” Môn/ Lĩnh vực : Hóa học Tác giả : Nguyễn Thùy Dung Cấp học : Trung học cơ sở Đơn vị công tác : Trường THCS Liên Hồng Chức vụ : Giáo viên Năm học 2019 – 2020
2. V. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp điều tra. - Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thử nghiệm. 2/16
3. đến tình trạng một số học sinh không làm, không quan sát. Do vậy, việc củng cố, ôn luyện kiến thức chưa sâu, từ đó chưa hình thành và phát triển được năng lực tiến hành thí nghiệm. Hứng thứ đối với môn học của học sinh chưa cao, đặc biệt các em chỉ chú trọng vào ba môn môn học Văn, Toán và Tiếng Anh. Trong quá trình nghiên cứu giảng dạy, tôi mạnh dạn làm bảng điều tra về sự hứng thứ của học sinh đối với các tiết thực hành hóa học như sau: Mức độ Hiểu bài, nắm Hiểu bài, nắm Chưa thật sự Lớp hứng thú được kiến thức được kiến thức hiểu bài. với bài học. cơ bản. cơ bản mở rộng. 8A 58% 53% 15% 18% 8B 73% 90% 24% 7% 8C 56% 53% 19% 9% Trước kết quả thu được, tôi rất băn khoăn và nghĩ rằng mình cần phải đổi mới để vừa giúp học sinh hứng thú hơn với môn học, vừa giúp các em hình thành và phát triển được năng lực cần đạt được đối với môn học. 2.2. Biện pháp Trước thực trạng trên tôi đã nghiên cứu và và xây dựng kế hoạch dạy học một số bài cụ thế nhằm phát triển được năng lực thực hành thí nghiệm, kích thích hứng thú của học sinh đối với môn học. Cụ thể như sau: 2.2.1. Kế hoạch dạy học bài thực hành “Dấu hiệu của hiện tượng và phản ứng hóa học”. 2.2.1.1. Mục tiêu: - Kiến thức: + Phân biệt được hiện tượng vật lý và hiện tượng hóa học, + Nhận biết dấu hiệu của phản ứng hóa học xảy ra. - Kỹ năng: Rèn cho HS kỹ năng + Sử dụng dụng cụ, hóa chất để tiến hành được thành công, an toàn các thí nghiệm sự thay đổi trạng thái và nhiệt phân thuốc tím; canxi hidroxit tác dụng với cacbon đioxit và natri cacbonat. - Thái độ: hình thành tính cẩn thận, chính xác, khoa học khi tiến hành thí nghiệm. Giúp học sinh hứng thú, yêu thích môn học. - Định hướng phát triển năng lực: năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực vận dụng kiến thức, năng lực hợp tác. 2.2.1.2. Phương pháp dạy học: Phương pháp thực hành thí nghiệm kết hợp với phương pháp hợp tác. 2.2.1.3. Đồ dùng dạy học - Giáo viên: + máy tính, máy chiếu. 4/16
4. * Giáo viên tổ chức cho HS thảo luận kết quả thí nghiệm. HS mô tả kết quả, các nhóm khác nhận - GV gọi đại diện nhóm HS mô tả hiện xét , bổ sung. tượng quan sát được GV đặt câu hỏi: - Do có khí oxi sinh ra. ?1. Tại sao tàn đóm bùng cháy? - Vì lúc đó phản ứng chưa xảy ra hoàn ? 2. Tại sao thấy tàn đóm bùng cháy toàn. lại tiếp tục đun? - Tàn đóm không bùng cháy do không ?3. Hiện tượng tàn đóm không bùng có oxi sinh ra. Ta ngừng đun vì phản cháy nữa nói lên điều gì? Lúc đó vì ứng xảy ra hoàn toàn. sao ta ngừng đun? HS trả lời ?4. Trong thí nghiệm trên, có bao nhiêu quá trình biến đổi xảy ra? Biến đổi nào là biến đổi vật lý? Biến đổi hóa học? Giải thích? * GV bổ sung: Chất rắn không tan là mangan oxit. Ngoài ra sản phẩm còn có kali manganat. Hãy viết phương HS viết phương trình chữ vào phiếu trình chữ của phản ứng trên? thực hành. - GV đề nghị HS tự đánh giá bằng cách đối chiếu dự đoán của mình ở nhà với kết quả thực tế của thí nghiệm. Thí nghiệm 2: Canxi hidroxit tác dụng với cacbondioxit - Yêu cầu HS nêu cách tiến hành thí HS nêu cách tiến hành thí nghiệm nghiệm. - Yêu cầu HS nêu dự đoán HS nêu dự đoán Gọi HS nhận xét, bổ sung dự đoán. GV lưu ý an toàn thí nghiệm - Để kiểm tra dự đoán của các em có đúng như thực tế thí nghiệm hay không? Hãy tiến hành thí nghiệm và HS tiến hành thí nghiệm theo nhóm, ghi kết quả vào cột hiện tượng, giải quan sát và mô tả hiện tượng thí thích, kết luận. (cột 2) nghiệm, ghi vào cột 2 phiếu thực hành. * Giáo viên tổ chức cho HS thảo luận 6/16
5. Qua các thí nghiệm trên hãy cho biết: Phản ứng hóa học là gì?Dấu hiệu nào để nhận biết có phản ứng hóa học xảy HS trả lời. ra? GV nhận xét, bổ sung và kết luận HOẠT ĐỘNG 3: NHẬN XÉT, HỌC SINH THU DỌN VÀ VỆ SINH PHÒNG THÍ NGHIỆM Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh HS dọn rửa dụng cụ GV nhận xét buổi thực hành HS lắng nghe, chú ý rút kinh nghiệm -Gv đánh giá cho điểm các nhóm theo các tiêu chí: kỹ năng làm thí nghiệm, mô tả hiện tượng, giải thích hiện tượng, ý thức thực hành. PHIẾU THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM BÀI THỰC HÀNH SỐ 3: DẤU HIỆU CỦA HIỆN TƯỢNG VÀ PHẢN ỨNG HÓA HỌC Ngày .tháng .năm 1. Mục tiêu: - Kiến thức: + Phân biệt được hiện tượng vật lý và hiện tượng hóa học, + Nhận biết dấu hiệu của phản ứng hóa học xảy ra. - Kỹ năng: Rèn cho HS kỹ năng + Sử dụng dụng cụ, hóa chất để tiến hành được thành công, an toàn các thí nghiệm sự thay đổi trạng thái và nhiệt phân thuốc tím; canxi hidroxit tác dụng với cacbon dioxit và natri cacbonat. 2. Dụng cụ, hóa chất + Hóa chất: thuốc tím, nước vôi trong, dung dịch natri cacbonat + Dụng cụ: ống nghiệm, giá đựng ống nghiệm, đèn cồn, kẹp gỗ, bật lửa, que đóm, ống hút, thìa thủy tinh. 3. Cách tiến hành Cách tiến hành Dự đoán hiện tượng Mô tả kết quả quan sát được khi (HS làm ở nhà) tiến hành thí nghiệm (hiện tượng, giải thích và rút ra kết luận) HS làm trên lớp 8/16
6. dung dịch dịch canxi hidroxit. Quan sát hiện tượng xảy ra trong 2 ống nghiệm TN 2b: Đổ dung + Ống 1: dịch dịch natri cacbonat lần lượt vào ống nghiệm + Ống 2 1 đựng nước cất và ống nghiệm 2 đựng canxi hidroxit. Quan sát hiện tượng xảy ra ở hai ống nghiệm 2.2.2. Kế hoạch dạy học bài thực hành 4 “Điều chế- thu khí oxi và thử tính chất của oxi” 2.2.1.1. Mục tiêu: - Kiến thức: + Trình bày được nguyên liệu, phương pháp điều chế khí oxi trong phòng thí nghiệm và cách thu khí oxi, + Nêu được tính chất oxi tác dụng với phi kim. - Kỹ năng: Rèn cho HS kỹ năng + Sử dụng dụng cụ, hóa chất để tiến hành được thành công, an toàn các thí nghiệm điều chế khí oxi trong phòng thí nghiệm từ kalipemaganat; thí nghiệm đốt cháy lưu huỳnh trong không khí và trong khí oxi - Thái độ: hình thành tính cẩn thận, chính xác, khoa học khi tiến hành thí nghiệm. Giúp HS hứng thú, yêu thích môn học. - Định hướng phát triển năng lực: năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực vận dụng kiến thức, năng lực hợp tác. 2.2.1.2. Phương pháp dạy học: Phương pháp thực hành thí nghiệm kết hợp với phương pháp hợp tác. 2.2.1.3. Đồ dùng dạy học - Giáo viên: + máy tính, máy chiếu. + Hóa chất: thuốc tím, nước cất, lưu huỳnh bột 10/16
7. - GV gọi đại diện nhóm HS mô tả hiện tượng quan sát được GV đặt câu hỏi: ? Tàn đóm còn đỏ bùng cháy chứng tỏ điều gì? ? Có nên thu ngay khí vào bình không? Tại HS trả lời câu hỏi sao? HS viết phương trình hóa học ? Khi thu khí oxi bằng cách đẩy không khí, phải để lọ thu như thế nào? Tại sao?Làm thế nào để biết lọ đã đầy khí oxi? GV yêu cầu HS viết phương trình hóa học. Thí nghiệm 2: đốt cháy lưu huỳnh trong không khí và trong lọ khí oxi - Yêu cầu HS nêu cách tiến hành thí nghiệm. HS nêu cách tiến hành thí nghiệm - Yêu cầu HS nêu dự đoán Gọi HS nhận xét, bổ sung dự đoán. HS nêu dự đoán GV lưu ý an toàn thí nghiệm - Để kiểm tra dự đoán của các em có đúng như thực tế thí nghiệm hay không? Hãy tiến hành thí nghiệm và ghi kết quả vào cột hiện tượng, giải thích, kết luận. (cột 2) HS tiến hành thí nghiệm theo nhóm, * Giáo viên tổ chức cho HS thảo luận kết quả quan sát và mô tả hiện tượng thí thí nghiệm. nghiệm, ghi vào cột 2 phiếu thực hành. - GV gọi đại diện nhóm HS mô tả hiện tượng HS mô tả kết quả, các nhóm khác nhận quan sát được. xét, bổ sung. GV đưa ra câu hỏi: Hãy so sánh sự cháy của lưu huỳnh trong không khí và trong khí oxi? HS trả lời GV yêu cầu HS viết PTHH GV đề nghị HS tự đánh giá bằng cách đối chiếu dự đoán của mình ở nhà với kết quả thực tế. Cần lưu ý gì để thí nghiệm thành công. ? Qua các thí nghiệm hãy cho biết: Nguyên liệu, cách điều chế và thu khí oxi trong phòng thí nghiệm? HS trả lời ? Nhắc lại tính chất hóa học của oxi và khái niệm sự oxi hóa? GV bổ sung kết luận 12/16
8. Thí nghiệm 1: Điều chế và thu khí oxi Lắp dụng cụ như hình 4.6 SGK. Cho thuốc tím vào ống nghiệm, đặt bong ở gần miệng ống nghiệm. Bố trí thí nghiệm như - Hiện tượng với tàn hình vẽ rồi đun đóm đỏ. nóng. Đưa que đóm còn tàn đỏ vào đầu ống dẫn khí để thử, nếu thấy que đóm bùng cháy thì tiếp tục đun. Sau đó thu khí bằng hai cách + Đẩy nước + Đẩy không khí Thí nghiệm 2: Đốt cháy lưu huỳnh trong không khí và trong khí oxi Cho vào muỗng + S cháy ngoài không sắt lượng nhỏ khí: bằng hạt đậu xanh lưu huỳnh bột + S cháy trong oxi - Đưa muỗng sắt trên vào ngọn lửa đèn cồn cho S cháy ngoài không khí. - Đưa nhanh lưu huỳnh đang cháy vào lọ khí oxi 14/16
9. PHẦN 3: KẾT LUẬN Để phát triển năng lực học sinh khi dạy học các bài thực hành đòi hỏi người giáo viên phải năm vững các phương pháp và kỹ thuật dạy học để từ đó vận dụng phù hợp với từng tiết dạy cụ thể. Đặc biệt do tính chất phúc tạp của các bài thực hành nên giáo viên cần nắm rõ thao tác, cách sử dụng của từng loại hóa chất, lưu ý những điểm cần chú ý để tiến hành thí nghiệm thành công. Người giáo viên cần có khả năng bao quát lớp học tốt, kịp thời uốn nắn, giúp đỡ những nhóm học sinh còn yếu. Qua thực hiện sáng kiến này tôi nhận thấy học sinh đều rất tích cực và hứng thú trong quá trình làm thí nghiệm. Tuy nhiên, do tính chất của từng bài thực hành nên tiến trình của mỗi bài sẽ có sự thay đổi chút ít. Tốc độ dạy bài thực hành cũng phụ thuộc vào sự chuẩn bị bài ở nhà của học sinh và thiết bị của nhà trường. Đa phần các tiết thực hành đều thiếu một chút thời gian. Một phần là do số học sinh quá đông, trang thiết bị không đủ và diện tích lớp học còn hạn chế nên việc phân nhóm còn đông, chưa có hiều HS được tự tay thực hành thí nghiệm. Do đó tôi có một vài kiến nghị sau: - Để dạy và học bộ môn hóa học đạt hiệu quả trước hết cần có đầy đủ trang thiết bị cho dạy và học như : Phòng học bộ môn đạt tiêu chuẩn, cán bộ chuyên trách phòng thiết bị được đào tạo bài bản (không kiêm nhiệm), các trang thiết bị hiện đại (máy chiếu đa năng, máy vi tính), - Giáo viên có tâm huyết với nghề, với bộ môn, không ngại khó ngại khổ, khắc phục khó khăn để thực hiện đầy đủ các thí nghiệm theo yêu cầu tối thiểu, giáo viên phải chuẩn bị chu đáo, các thao tác thành thạo thông qua việc làm thử, dạy thử, các thao tác của giáo viên thực hiện đảm bảo chuẩn xác, sư phạm, mẫu mực đảm bảo an toàn và hiệu quả. - Giáo viên cần xây dựng các nhóm học sinh hoạt động có nề nếp, hiệu quả làm sao phát huy tối đa tính chủ động sáng tạo của từng học sinh khi tham gia xây dựng bài. - Giáo viên cần thường xuyên tìm cách khắc phục những thí nghiệm khó, độc hại để phục vụ giảng dạy, hạn chế sử dụng các hình ảnh có sẵn trong SGK thay cho thí nghiệm. Trên đây là một số kinh nghiệm của cá nhân tôi đã sử dụng trong quá trình giảng dạy môn hóa học. Có thể đề tài này tôi chưa thực sự mô tả được hết các dụng ý của bản thân, nên tôi rất mong được sự đóng góp của các đồng nghiệp để sáng kiến của tôi được hoàn chỉnh hơn. Bản thân tôi cũng phải tiếp tục tìm tòi nghiên cứu, vận dụng linh hoạt vào giảng dạy để nâng cao chất lượng các giờ dạy. Rất mong các đồng chí đồng nghiệp góp ý kiến xây dựng. Tôi xin chân thành cảm ơn ! 16/16