Báo cáo biện pháp Nâng cao hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học trong đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc

Nội dung text: Báo cáo biện pháp Nâng cao hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học trong đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc

1. SKKN: “Nâng cao hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học trong đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc” ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Trên lĩnh vực giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học là một vấn đề đã được đề cập và bàn luận rất sôi nổi từ nhiều thập kỉ qua. Những năm gần đây, định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã được thống nhất theo tư tưởng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh dưới sự tổ chức hướng dẫn của giáo viên, giáo viên là người chỉ đạo tổ chức các hoạt động để giúp học sinh chủ động tham gia các hoạt động chiếm lĩnh nội dung học tập. Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII ngày 24/12/1996 khẳng định phải “Đổi mới phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền đạt một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện dạy học hiện đại vào quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh”. Nghị quyết số 40/2000/QH10 ngày 9 tháng 12 năm 2000 của Quốc hội khóa X về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tiếp tục khẳng định mục tiêu của việc đổi mới là “xây dựng chương trình, phương pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” Để phát huy được tính tích cực trong đổi mới phương pháp dạy học, bên cạnh những tố chất cần có của người giáo viên: phương pháp tổ chức, điều khiển, hướng dẫn, kĩ năng sư phạm, lượng kiến thức đã được tích lũy thì cần phải có sự hỗ trợ của các phương tiện, thiết bị dạy học phù hợp với đặc trưng bộ môn trong đó có bộ môn âm nhạc. Việc đưa âm nhạc vào giảng dạy tại các trường phổ thông được Bộ GD&ĐT chủ trương từ năm 1992 - 1993 nhưng đến năm 1996 thì môn học này mới thực sự được phổ cập rộng rãi trong cả nước. Với mục đích không phải đào tạo ra những nhạc sĩ, ca sĩ chuyên nghiệp mà chính là góp phần giáo dục, hoàn thiện nhân cách của các em, giáo dục cho các em về văn hóa âm nhạc với mục tiêu giáo dục toàn diện: Đức - Trí - Thể - Mĩ. Với đặc trưng của bộ môn âm nhạc cấp THCS, để có thể thu hút được sự quan tâm, hứng thú của học sinh thì việc đổi mới phương pháp dạy bằng cách kết hợp sử dụng các phương tiện, thiết bị hỗ trợ công tác dạy và học ngày càng trở nên cần thiết và có ý nghĩa. 1/19 Lộc Thị Liên Trường THCS Thái Thịnh, Quận Đống Đa
2. SKKN: “Nâng cao hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học trong đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc” GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Lí luận về dạy học 1.1.1. Quá trình dạy học Theo PGS. TS Trần Thị Tuyết Oanh khi đưa ra khái niệm về quá trình dạy học trong giáo trình Giáo dục học (tập 1): “Quá trình dạy học là sự thống nhất biện chứng của hai thành tố cơ bản trong quá trình dạy học – hoạt động dạy và hoạt động học. Quá trình dạy học là một quá trình dưới sự lãnh đạo tổ chức, điều khiển của người giáo viên, người học tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức – học tập của mình nhằm thực hiện những nhiệm vụ dạy học.” Thật vậy, quá trình dạy học phải là quá trình được hình thành bởi hai thành tố cơ bản đó là hoạt động dạy và hoạt động học. Nếu thiếu một trong hai hoạt động thì quá trình dạy học không thể diễn ra. Ví dụ, nếu thiếu hoạt động dạy của người giáo viên thì quá trình dạy học chuyển thành quá trình tự học của người học. Còn nếu thiếu hoạt động học của người học thì hoạt động dạy không thể diễn ra. Do đó, có thể khẳng định hoạt động dạy và hoạt động học liên quan mật thiết với nhau, diễn ra đồng thời, hỗ trợ và phối hợp chặt chẽ với nhau, từ đó tạo nên quá trình dạy học. Giáo viên sẽ là người đưa ra những nhiệm vụ, yêu cầu nhận thức để đưa học sinh vào những tình huống có vấn đề, kích thích tư duy của học sinh, học sinh tự đưa ra nhiệm vụ học tập cho mình. Học sinh khi tiếp nhận và ý thức được nhiệm vụ cần giải quyết, sẽ có nhu cầu giải quyết nhiệm vụ, biến các nhiệm vụ khách quan thành yêu cầu chủ quan, giải quyết nhiệm vụ dưới sự lãnh đạo của giáo viên ở các mức độ khác nhau. Giáo viên sẽ thu các tín hiệu ngược từ học sinh để giúp cho học sinh điều chỉnh hoạt động học, đồng thời tự rút kinh nghiệm và điều chỉnh hoạt động dạy của mình. Trên cơ sở những tín hiệu ngược, giáo viên đưa ra những yêu cầu mới, học sinh cũng đưa ra những yêu cầu cho bản thân để hoàn thành những nhiệm vụ học tập nhất định. Từ những lí luận trên, có thể kết luận rằng bản chất của quá trình dạy học chính là quá trình nhận thức độc đáo của học sinh dưới vai trò chủ đạo của giáo viên. 3/19 Lộc Thị Liên Trường THCS Thái Thịnh, Quận Đống Đa
3. SKKN: “Nâng cao hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học trong đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc” phạm của người giáo viên, bởi qua thực tế có thể thấy được cùng với một nội dung dạy học và cùng một phương pháp dạy học nhưng mức độ thành công của các giáo viên là khác nhau. Do đó, người giáo viên phải hiểu rõ được vai trò, nhiệm vụ của mình để tích cực trau dồi, tích lũy những kinh nghiệm, kiến thức để có thể hoàn thành tốt công việc của mình. Cho đến nay, vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau về cơ sở phân loại hệ thống các phương pháp dạy học cũng như tên gọi của chúng. Theo như cách phân loại của PGS. TS Trần Thị Tuyết Oanh (phân loại dựa vào nguồn tri thức) thì phương pháp dạy học được phân chia thành các nhóm sau: Nhóm phương pháp dạy học dùng ngôn ngữ, bao gồm phương pháp thuyết trình, phương pháp vấn đáp và phương pháp sử dụng sách giáo khoa và tài liệu. Nhóm phương pháp dạy học trực quan, bao gồm phương pháp quan sát, phương pháp minh họa và phương pháp biểu diễn thí nghiệm. Nhóm phương pháp dạy học thực hành, bao gồm phương pháp luyện tập. Và cuối cùng là phương pháp thực hành thí nghiệm. Mỗi nhóm phương pháp và mỗi phương pháp mang những đặc điểm riêng biệt, phù hợp với từng nhiệm vụ, yêu cầu được đặt ra đối với từng môn học, lĩnh vực sự khác nhau đó thể hiện ở các khâu chuẩn bị, tiến hành thực hiện, đến kết quả đạt được Mặc dù, mỗi nhóm đều có những đặc điểm riêng biệt, nhưng cái chung cuối cùng đều sử dụng để phục vụ mục đích truyền tải kiến thức tới học sinh, cùng hướng tới kết quả cao trong quá trình dạy học. 1.1.4. Dạy học âm nhạc 1.1.4.1. Bản chất của việc dạy âm nhạc Theo như đã nói ở trên, bản chất của quá trình dạy học nói chung chính là quá trình nhận thức độc đáo của học sinh dưới vai trò chủ đạo của giáo viên. Hay nói cách khác, chính là cách thức, là con đường truyền thụ và tiếp thu tri thức nhân loại đã tích lũy trước đó. Đối với môn học âm nhạc cũng không phải là ngoại lệ, bản chất của việc dạy học âm nhạc chính là cách thức, là con đường mà người giáo viên sử dụng để truyền tải những tri thức, nội dung liên quan đến lĩnh vực âm nhạc tới quá trình tiếp thu kiến thức của học sinh qua cách của riêng mình. Thông qua những kiến thức đó, người giáo viên sẽ liên hệ, kết nối với nhiều kênh thông tin thuộc các lĩnh vực khác nhau (bao gồm cả giáo dục đạo đức) để đem đến cho học sinh những giờ học bổ ích, thú vị và phát triển toàn diện năng lực hoạt động của học sinh. 5/19 Lộc Thị Liên Trường THCS Thái Thịnh, Quận Đống Đa
4. SKKN: “Nâng cao hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học trong đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc” cơ sở vật chất cho nhà trường và đặc biệt là sự quan tâm đầu tư các trang thiết bị hiện đại của Ban giám hiệu nhà trường trong những năm học vừa qua. Tuy nhiên, hệ thống cơ sở vật chất của nhà trường vẫn chưa thực sự đầy đủ. Cụ thể như sau: - Nhà trường có trang bị máy chiếu Projector, nhưng số lượng chỉ khoảng 30% lớp học đã được lắp máy chiếu. - Hệ thống máy vi tính hiện đại được nối mạng Internet, nhưng chỉ tập trung tại phòng chức năng (Phòng Tin học). Hệ thống mạng Wifi đã được lắp đặt, tuy nhiên chưa phủ rộng toàn trường và chất lượng còn chưa cao. - Đàn organ điện tử đã được trang bị từ lâu và đa phần đã lỗi thời, chỉ có 01 chiếc đàn organ Yamaha 2100 là đáp ứng được nhu cầu sử dụng theo hướng hiện đại của giáo viên mong muốn. - Ngoài ra còn có thêm các nhạc cụ khác phục vụ dạy học âm nhạc (thanh phách, song loan, - Phòng học bộ môn âm nhạc: Nhà trường đã có phòng học bộ môn, tuy nhiên, mới chỉ có 01 phòng dành cho tất cả các môn chứ chưa có phòng học âm nhạc riêng biệt. Do vậy, không phải giờ học âm nhạc nào cũng được tổ chức tại phòng bộ môn, dẫn đến việc khó khăn trong khâu di chuyển các dụng cụ hỗ trợ cho giờ học âm nhạc. 1.2.2. Phương pháp dạy học của giáo viên Nhà trường hiện có 02 giáo viên dạy môn âm nhạc và 01 giáo viên Tổng phụ trách Đội có chuyên ngành đào tạo là Sư phạm Âm nhạc. Hầu hết các giáo viên đều yêu nghề, nhiệt tình, có tinh thần trách nhiệm trong công tác giảng dạy; có ý thức trau dồi nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm; có nhận thức đúng dắn về nghề nghiệp và lý tưởng vững vàng. Bên cạnh những thuận lợi vừa nêu còn tồn tại một số khó khăn nhất định đối với việc dạy học môn âm nhạc tại trường như: giáo viên âm nhạc tại trường là viên trẻ có trình độ chuyên môn cao, được đào tạo đúng chuyên ngành và nghiệp vụ sư phạm nhưng còn thiếu kinh nghiệm trong giảng dạy, cách vận dụng các phương pháp dạy học chưa linh hoạt, sáng tạo khiến cho việc thực hiện các mục tiêu đề ra trong dạy học đôi khi chưa thực sự đem lại hiệu quả. Học sinh sẽ rất say mê và hứng thú học tập môn âm nhạc, nếu các tiết học đó có sử dụng, khai thác các phương tiện, thiết bị hỗ trợ dạy học. Tuy nhiên việc sử dụng có hiệu quả các phương tiện, thiết bị trong đổi mới phương pháp giảng dạy bộ môn âm nhạc đòi hỏi người giáo viên phải đầu tư nhiều hơn về thời gian 7/19 Lộc Thị Liên Trường THCS Thái Thịnh, Quận Đống Đa
5. SKKN: “Nâng cao hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học trong đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc” Kết quả này cho ta thấy rõ một điều: học sinh chưa thực sự yêu thích và chưa thực sự có hứng thú với bộ môn âm nhạc. Vậy, làm thế nào thu hút được đông đảo học sinh chú ý đến những tiết dạy âm nhạc? Làm thế nào để các con yêu thích hơn nữa và dành nhiều sự quan tâm hơn nữa cho các giờ học âm nhạc? Một phần không nhỏ chính là nhờ phương pháp dạy học của giáo viên âm nhạc. Mà cách làm cụ thể chính là việc ứng dụng hiệu quả các phương tiện và tích cực đổi mới phương pháp dạy học để khơi gợi cảm hứng, tìm mọi cách thu hút sự quan tâm của học sinh, khuyến khích các em tham gia tích cực vào giờ học âm nhạc. 9/19 Lộc Thị Liên Trường THCS Thái Thịnh, Quận Đống Đa