Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh Trung học cơ sở

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh Trung học cơ sở

1. Một số biện pháp giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh THCS UBND HUYỆN GIA LÂM TRƯỜNG THCS LỆ CHI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG VÀ KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ Tác giả: Nguyễn Thị Nhung Lĩnh vực: Chủ nhiệm Cấp học: Trung học Cơ sở NĂM HỌC 2018 – 2019 1
2. Một số biện pháp giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh THCS DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Các từ viết tắt Chú thích BGH Ban giám hiệu GVCN Giáo viên chủ nhiệm GD & ĐT Giáo dục và đào tạo NXB Nhà xuất bản THCS Trung học cơ sở TNCS Thanh niên cộng sản TNTP Thiếu niên tiền phong T Ư Trung ương XH Xã hội CHT Chi hội trưởng 2
3. Một số biện pháp giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh THCS nguyên nhân mà người ta thường kết luận đây đều là những em học sinh chưa ngoan. Các em bị ảnh hưởng lối sống công nghiệp thực dụng, sống gấp, sống hưởng thụ, đua đòi. Ra đường, ta thấy nhan nhản những học sinh ăn mặc lố lăng, kệch cỡm, không đúng thuần phong mĩ tục của dân tộc. Đơn giản nhất là ta bắt gặp những em học sinh ngang nhiên văng tục, chửi bậy giữa chốn đông người, thậm chí cả trong trường học, nơi mà các em vốn phải học "chữ lễ" đầu tiên. Một số khác do gia đình lo sợ, kèm cặp, bao bọc quá kỹ nên thiếu chủ động trong cuộc sống, ngại giao tiếp, lúng túng vụng về trong các sinh hoạt tập thể. Điều đó có ảnh hưởng rất lớn đến sự hòa nhập với cuộc sống của các em. Các em dễ sa ngã hay có phản ứng tiêu cực khi gặp phải những va vấp nhỏ trong cuộc sống. Chính vì vậy rèn kỹ năng sống cho học sinh thực sự có tác dụng tốt đến việc giáo dục đạo đức trong nhà trường- không những giúp các em có được những kỹ năng ứng xử, giao tiếp mà còn giúp các em hình thành thói quen phân tích, đánh giá tình hình , thói quen vươn lên xử lí tình huống một cách hợp lí. 2.2. Về phía giáo viên: Bất kỳ một giáo viên nào khi được đào tạo vào nghề cũng được học qua chương trình giáo dục tâm lý sư phạm, tâm lý lứa tuổi. Cho nên tôi hiểu được rằng nắm bắt đặc điểm tâm lý lứa tuổi của học sinh để lựa chọn phương pháp giáo dục phù hợp sẽ đem lại 90% thành công trong việc giáo dục học sinh cả về hai mặt đức dục và trí dục. Thế nhưng để đạt được thành công ấy đòi hỏi mỗi chúng ta phải có sự quan sát, tìm hiểu, gần gũi, rút ngắn khoảng cách với học sinh của mình. Giáo viên chủ nhiệm phải đề ra phương pháp giáo dục giá trị cuộc sống và kỹ năng hòa nhập với cuộc sống cho học sinh lớp chủ nhiệm. Từ đó có thể ngăn chặn kịp thời những sự việc xấu trước khi nó xảy ra. Những điều đó tưởng chừng đơn giản nhưng không phải giáo viên chủ nhiệm nào cũng có suy nghĩ như vậy. Bởi vì thực tế có những giáo viên luôn giữ khoảng cách với học sinh vì cho rằng gần gũi, tình cảm như vậy học sinh dễ nhờn, sẽ mất uy, sau này nói học sinh sẽ bướng không nghe. Vấn đề đặt ra là chúng ta phải có phương pháp để vẫn gần gũi, tình cảm với học sinh mà học sinh sẽ càng nể, càng quý mến và không dám coi thường. Nhiều khi do chưa thực sự nhiệt tình, chưa đầu tư nhiều thời gian để tìm hiểu về đối tượng học sinh, chưa nghiên cứu kĩ, nghiên cứu sâu về các phương pháp giáo dục giá trị sống- kỹ năng sống cho phù hợp với học sinh của mình mà giáo viên còn thực hiện các phương pháp giáo dục với học sinh chủ nhiệm một cách máy móc, rập khuôn, khô khan, nặng về tính triết lý hàn lâm, thuyết trình ra rả trên lớp mà hiệu quả thì chẳng được bao nhiêu. Qua một vài năm công tác, tôi nhận thấy việc giáo dục giá trị sống – kỹ năng sống cho học sinh thật sự cấp bách nhất là trong giai đoạn hiện nay. Tôi xin nêu ra một vài kinh nghiệm nhỏ mà tôi đã áp dụng để thảo luận cùng chia sẻ với các bạn đồng nghiệp. 4
4. Một số biện pháp giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh THCS PHẦN II - GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 1. Giáo dục giá trị sống cho học sinh: Các em học sinh THSC rất cần sự quan tâm sát sao, sự chỉ bảo, dìu dắt của gia đình và nhà trường. Giáo dục các em về giá trị sống để các em có định hướng phát triển nhân cách là vấn đề cấp bách, nhất là trong thời gian hiện nay. Giáo dục các em không chỉ dừng lại ở những giá trị truyền thống dân tộc mà còn mở rộng cả những giá trị mang tính nhân loại. Mỗi dân tộc dù ở trình độ văn minh cao hay thấp đều có những nét văn hóa đặc trưng riêng. Đó chính là sự kết tinh tất cả những gì tốt đẹp nhất được chắt lọc qua nhiều thời đại. Giá trị truyền thống là những chuẩn mực, là thước đo cho hành vi đạo đức, cho những quan hệ ứng xử. Những giá trị truyền thống như lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, lao động cần cù và sáng tạo, lạc quan yêu đời, nhân nghĩa, lòng yêu thương và quý trọng con người được ông cha ta truyền lại từ ngàn xưa và đã được nhân dân ghi nhớ qua các câu ca dao, tục ngữ. Bên cạnh những giá trị mang tính bản sắc, đặc trưng cho mỗi dân tộc, còn có những giá trị mang tính nhân loại để mọi người cùng hướng về nó. Đó là: - Hòa bình. - Hạnh phúc. - Tôn trọng. - Trách nhiệm. - Yêu thương. - Giản dị. - Khoan dung. - Tự do. - Trung thực. - Đoàn kết. - Khiêm tốn. Giáo dục giá trị sống không phải là nói cho học sinh biết thế nào là đúng thế nào là sai như ta thường làm, cũng không phải là rao giảng những lời hay ý đẹp để chúng vào tai này rồi ra tai kia. Các phương pháp cổ điển như giảng bài, đọc chép sẽ thất bại vì chúng chỉ cung cấp thông tin, mà từ thông tin và nhận thức đến thay đổi hành vi lại có khoảng cách rất lớn. Giáo dục giá trị sống là giúp học sinh nâng cao năng lực để tự lựa chọn giữa những giải pháp khác nhau. Quyết định phải xuất phát từ học sinh. Vì thế học phải hết sức gần gũi với cuộc sống hay ngay trong cuộc sống. Nội dung phải xuất phát từ chính nhu cầu và kinh nghiệm của các em. Học sinh cần có điều kiện để cọ xát các ý kiến khác nhau, trao đổi kinh nghiệm, tập tành, thực hành, áp dụng. Học sinh phải tham gia chủ động vì có thế học sich mới thay đổi hành vi. Do đó nhiều phương pháp được áp dụng như: sinh hoạt thảo luận, động não, sắm vai, phân tích tình huống, tranh luận, trò chơi, huy động tối đa nghe, nhìn, vận động, 6
5. Một số biện pháp giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh THCS Từ sự nhận thức bản thân, học sinh có sự liên hệ với sự tự trọng. Các em ý thức về bản thân một cách tích cực, biết đánh giá bản thân lành mạnh, từ đó quý trọng bản thân mình. Điều này đặc biệt quan trọng và có ý nghĩa đối với các em. c. Kỹ năng thấu cảm. Thấu cảm là khả năng hiểu mọi người, hiểu thế giới từ quan điểm của người khác và luôn hành động, ứng xử với người khác dựa vào nỗ lực hiểu biết đó. Thấu cảm với một người là hiểu người đó đang cảm thấy thế nào (đặt mình vào vị trí của họ). d. Kỹ năng xử lý tình huống - giải quyết xung đột. Xung đột có thể xuất hiện ở mọi mối quan hệ trong đời sống. Để giải quyết, hóa giải được xung đột, các em cần phải có kỹ năng lắng nghe tích cực, kỹ năng thấu cảm, tư duy phê phán. II. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN Dựa vào những hiểu biết trên về đối tượng học sinh của mình cũng như về các phương pháp giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống, tôi đã tiến hành thực nghiệm trên đối tượng học sinh lớp chủ nhiệm của mình trong năm học 2017- 2018 và học kì I năm học 2018-2019. Sau đây là một số phương pháp tôi đã áp dụng lồng ghép cả giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống với các em. 1. Xây dựng môi trường tiếp xúc thân thiện Khi nhận lớp, qua thăm nắm tìm hiểu, tôi thật sự lo lắng vì lớp tôi là lớp có nhiều hoàn cảnh khó khăn. Lớp có 14 học sinh nữ, 22 học sinh nam, đa số các em ngoan, hiếu học, có ý thức tổ chức kỷ luật và có tinh thần vươn lên trong học tập. Đặc biệt, các em nữ có năng lực, có bản lĩnh, có khả năng hoạt động bề nổi hơn các em nam. Tuy nhiên lớp có không ít những học sinh lười học, có tính ỉ lại và thụ động trong giao tiếp. Tôi đã định hướng kế hoạch để giáo dục các em từng bước. Trong buổi đầu làm quen với các em, tôi tự giới thiệu mình một cách cởi mở pha chút dí dỏm, hài hước để kéo gần khoảng cách giữa cô và trò, tạo không khí ấm áp gần gũi cho lớp học. “Cô xin giới thiệu với lớp mình: Người cực kỳ xinh đẹp đang đứng trước gia đình 7A của chúng ta từ hôm nay sẽ là người mẹ hiền của các con 7A ngoan ngoãn. Chúng ta sẽ cùng cộng tác để đưa tập thể 7A là lớp luôn luôn dẫn đầu trong các phong trào của nhà trường. Các con đồng ý không nhỉ?!” Sau màn chào hỏi của cô giáo chủ nhiệm mới, các em đã cảm thấy không khí bớt căng thẳng, có sự thả lỏng hơn. Tôi tổ chức cho các em tự giới thiệu về mình. Trước tiên là lớp trưởng, rồi lần lượt đến các thành viên khác của lớp. Ban đầu một số em đứng lên ấp úng mãi không nói được, hoặc ngượng ngùng, hoặc lúng túng không biết nói gì, hoặc nói rất bé chỉ thấy mấp máy môi mà không thành tiếng. Nhưng khi được các bạn cổ vũ, động viên thì có vẻ tự tin hơn. Sau 3
6. Một số biện pháp giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh THCS Về mảng lao động – vệ sinh, Nguyễn Thị Vân Anh làm rất tốt, có tinh thần trách nhiệm rất cao. Dưới sự quản lý của em, lớp luôn sạch sẽ, sáng sủa, ngăn nắp. Giờ học nào bảng cũng luôn sạch bóng. Công trình măng non luôn xanh tốt, hoa đua nhau nở. Qua một năm, lớp tôi đã có tiến bộ về mọi mặt. Học sinh Vân Anh tham gia lao động vệ sinh lớp ngày cuối tuần Thế nhưng công việc nào cũng vậy, bên cạnh những mặt thuận lợi thường đan cài những khó khăn. Để xây dựng đội ngũ tổ trưởng tôi thấy khó hơn. Tôi phải thay đổi liên tục cho phù hợp với tình hình của lớp. Tổ trưởng có nhiệm vụ theo dõi tổ viên về tất cả các mặt, báo cáo kịp thời cho cán sự lớp. Kiểm tra sự chuẩn bị bài của tổ viên, nhắc nhở tổ viên khi mắc lỗi. Trong giờ sinh hoạt, các tổ trưởng lên báo cáo tình hình của tổ mình trong tuần, nêu ra những lỗi cần phê bình và những điểm tốt cần tuyên dương khen thưởng, chấm điểm và xếp loại hạnh kiểm tổ viên trong tuần. Như vậy, các tổ trưởng có trách nhiệm hơn trong việc theo dõi tổ viên, qua đó tự ý thức được mình. Nếu muốn các bạn nể mình, phục mình, nghe mình thì trước tiên mình phải gương mẫu. Từ đó các em vừa hình thành kỹ năng tự nhận thức bản thân, kỹ năng tư duy phê phán, kỹ năng tự tin nêu ý kiến trước tập thể. Đó là những kỹ năng cơ bản để các em mạnh dạn hơn, chủ động hơn trong giao tiếp. 3. Tổ chức các hoạt động tập thể: Trong những buổi sinh hoạt lớp, tôi khuyến khích và tạo điều kiện cho các em tham dự vào các hoạt động để các em thấy tự tin và muốn bộc lộ năng lực, phẩm chất của bản thân. Tiết sinh hoạt có thời gian 45 phút, tôi dành từ 15 đến 20 phút kiểm điểm, đánh giá những điểm cần phát huy và khắc phục trong tuần. Số thời gian còn lại tôi thường tổ chức cho các con chơi trò chơi. Sau đây là một số trò chơi tôi đã áp dụng và đem lại hiệu quả nhất định. 3.1. Một số trò chơi giúp hình thành kỹ năng tự nhận thức bản thân: 5