Báo cáo biện pháp Một số biện pháp chỉ đạo dạy học theo phương pháp dạy học tích cực

Nội dung text: Báo cáo biện pháp Một số biện pháp chỉ đạo dạy học theo phương pháp dạy học tích cực

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: “Một số biện pháp chỉ đạo dạy học theo phương pháp dạy học tích cực” Lĩnh vực : Quản lý Cấp : Tiểu học Họ và tên : Phùng Thị Ngọc Lưu Chức vụ : Phó hiệu trưởng Đơn vị công tác : Trường Tiểu học Ba Trại B Ba Vì – Hà Nội. Hà Nội - 2018 \ 1
2. Trong những năm gần đây, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, ở các trường tiểu học vùng nông thôn và miền núi được trang bị cơ sở vật chất, đồ dùng, phương tiện dạy học tương đối đầy đủ, đội ngũ giáo viên đào tạo bài bản, được bồi dưỡng thường xuyên nên chất lượng dạy và học đã được nâng cao. Nhưng thực tế vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới về cách dạy học theo hướng hiện đại hiện nay, nhất là dạy học theo định hướng “ Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh hay còn gọi là Phương pháp dạy học tích cực. Trên lí thuyết, đa số giáo viên đều nêu được những yêu cầu cần đổi mới về phương pháp dạy học nhưng đổi mới như thế nào thì không phải giáo viên nào cũng hiểu và thực hiện được một cách hiệu quả vì đa số họ được đào tạo theo cách truyền thống, dạy theo cách truyền thống trong một thời gian dài nên việc hiểu và thay đổi cách dạy không phải là dễ dàng, mà ở đây đòi hỏi người giáo viên phải tâm huyết, tích cực trau dồi về chuyên môn, hiểu rõ bản chất, cách thức của các phương pháp dạy học tích cực. Ở nông thôn và miền núi, dân chí còn thấp nên phụ huynh vẫn còn những quan điểm và suy nghĩ lạc hậu về cách học của con em mình, họ coi trọng cách học truyền thống: thầy giảng nhiệt tình, trò chăm chú nghe và ghi chép Đây cũng là lí do để giáo viên không muốn thay đổi phương pháp dạy học của mình. Mặt khác cán bộ quản lí một phần do nhận thức và trình độ đào tạo, ảnh hưởng theo lối cũ, chưa có sự chuyển biến một cách sâu sắc và kịp thời nên chất lượng cũng như hiệu quả dạy và học ở các trường còn rất hạn chế. Trong năm học 2017- 2018, được phân công phụ trách về chuyên môn, tôi đã ý thức rất rõ về trách nhiệm công việc được giao nên cố gắng tự bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ, năng lực quản lí. Với nhận thức sâu sắc của một người quản lí về việc đổi mới phương pháp dạy học là thực sự cấp bách và cần thiết, qua các hội nghị chuyên môn, chuyên đề do phòng giáo dục tổ chức tôi đã dành thời gian nghiên cứu, tìm hiểu về Phương pháp dạy học tích cực ở trường tiểu học và đã áp dụng được bước đầu có hiệu quả trong công tác chỉ đạo về chuyên môn. Để góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác đổi mới phương pháp dạy học ở trường tiểu học, tôi mạnh dạn chia sẻ kinh nghiệm qua sáng kiến: “ Một số biện pháp chỉ đạo dạy học theo phương pháp dạy học tích cực” II. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU: 1. Mục đích nghiên cứu: - Khẳng định việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh trong trường Tiểu học là cần thiết và cấp bách. - Bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho bản thân cũng như cho giáo viên trong nhà trường theo phương pháp dạy học hiện đại. - Giúp học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập từ đó phát triển về năng lực phẩm chất góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. 2. Nhiệm vụ nghiên cứu : 3
3. PHẦN II NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CƠ SỞ LÍ LUẬN Trong quá trình dạy học, người học vừa là đối tượng của hoạt động dạy, lại vừa là chủ thể của hoạt động học. Thông qua hoạt động học, dưới sự chỉ đạo của người thầy, người học phải tích cực chủ động cải biến chính mình về kiến thức, kĩ năng, thái độ, hoàn thiện nhân cách, không ai làm thay cho mình được. Vì vậy, nếu người học không tự giác chủ động, không chịu học, không có phương pháp học tốt thì hiệu quả của việc dạy sẽ rất hạn chế. Đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực học tập được xem như một nguyên tắc dạy học đảm bảo chất lượng và hiệu quả đã được nói đến từ lâu không chỉ ở nước ta mà đã có từ lâu trên thế giới, nhất là ở các nước có nền giáo dục tiên tiến. Các thuật ngữ “ dạy học tập trung vào người học” "dạy học căn cứ vào người học" hay "dạy học hướng vào người học" có chung một nội dung hàm ý là nhấn mạnh hoạt động dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Dạy học " lấy học sinh làm trung tâm là một xu hướng tất yếu" trong lịch sử giáo dục. Ở thời kỳ chưa hình thành tổ chức trường lớp, việc dạy học thường được tổ chức theo phương thức một thầy - một trò, hoặc thầy dạy cho một nhóm nhỏ học trò. Học trò trong một nhóm có thể chênh lệch nhau khá nhiều về độ tuổi và trình độ. Chẳng hạn thầy đồ nho ở nước ta dưới thời phong kiến dạy trong cùng một lớp từ đứa trẻ bắt đầu đi học "tam tự kinh" đến môn sinh chuẩn bị thi tú tài, cử nhân. Trong tổ chức dạy học như vậy ông thầy bắt buộc phải coi trọng nhu cầu, trình độ năng lực, tính cách của mỗi học trò, và cũng có điều kiện để thực hiện cách dạy thích hợp với mỗi học trò, phát huy vai trò chủ đạo sáng tạo của người học. Kiểu học một thầy hoặc một thầy - một nhóm nhỏ học vẫn tồn tại cho đến nay, trong một số loại hình đào tạo, đặc biệt như âm nhạc, hội họa. Tuy nhiên như vậy thì năng suất dạy học quá thấp. Từ khi xuất hiện tổ chức trường với những lớp học có nhiều học sinh cùng lứa tuổi và trình độ tương đối đồng đều thì giáo viên khó có điều kiện chăm lo từng học sinh, giảng dạy sát với đặc điểm của từng em. Từ tình hình đó hình thành kiểu dạy "thông báo - đồng loạt". Giáo viên quan tâm trước hết đến việc hoàn thiện trách nhiệm của mình là truyền đạt cho hết nội dung quy định trong chương trình và sách giáo khoa, cố gắng làm cho mọi học sinh hiểu và nhớ những điều thầy giảng. Từ kiểu dạy “thông báo - đồng loạt” đã dần dần hình thành kiểu học thuộc lòng - thụ động, thiên về ghi nhớ, ít chịu suy nghĩ. Tình trạng này ngày càng phổ biến, đã hạn chế chất lượng, hiệu quả dạy học và không đáp ứng được yêu cầu phát triển năng động của xã hội. Để khắc phục tình trạng này, các nhà sư phạm kêu gọi phát huy tính tích cực chủ 5
4. tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn, Ỏ đây, người học - đối tượng của hoạt động “dạy” đồng thời là chủ thể của hoạt động “học” được cuốn hút vào các hoạt động học tập do giáo viên tổ chức và chỉ đạo, thông qua đó tự khám phá những điều mình chưa rõ, không phải thụ động tiếp thu những tri thức do giáo viên sắp đặt. Học sinh sẽ dựa vào những điều quan sát trong thực tế, thảo luận hay làm thí nghiệm, tự giải quyết các vấn đề theo suy nghĩ của mình từ đó nắm bắt kiến thức, kĩ năng mới. Dạy theo cách này, giáo viên không chỉ giúp các em nắm được kiến thức mà còn giúp học sinh biết hành động và tích cực tham gia các trương trình hành động của cộng đồng. *Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học Chú trọng rèn luyện cho học sinh những tri thức phương pháp để các em biết cách đọc sách giáo khoa và các tài liệu học tập, biết cách tự tìm lại những kiến thức đã có, biết cách suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến thức mới, Rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là một mục tiêu dạy học. Trong xã hội hiện nay, với sự bùng nổ của thông tin, khoa học, kĩ thuật và công nghệ, chúng ta không thể nhồi nhét cho học sinh khối lượng kiến thức ngày càng nhiều đó mà phải dạy cho học sinh phương pháp tự học ngay từ bậc tiểu học và càng lên bậc học cao hơn càng phải được chú trọng. Nếu rèn luyện cho các em có phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự học thì sẽ tạo được lòng ham học, khơi dậy nội lực vốn có. Vì vậy, ngày nay người ta nhấn mạnh về hoạt động học trong quá trình dạy học, nỗ lực tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ động sang tự học chủ động. * Tăng cường học tập cá thể phối hợp với học tập hợp tác Năng lực hợp tác được xem là một trong những năng lực quan trọng của con người trong xã hội hiện nay, chính vì vậy, phát triển năng lực hợp tác từ trong trường học đã trở thành một xu thế giáo dục trên thế giới. Dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ chính là sự phản ánh thực tiễn của xu thế đó. 7
5. 2. Ngữ - Gắn với ngữ cảnh học tập và thực tiễn - Gắn với nội dung học tập cảnh đánh cuộc sống của học sinh. (những kiến thức, kỹ năng, giá thái độ) được học trong nhà trường. 3. Nội - Những kiến thức, kỹ năng, thái độ ở - Những kiến thức, kỹ năng, dung đánh nhiều môn học, nhiều hoạt động giáo thái độ ở một môn học. giá dục và những trải nghiệm của bản thân HS trong cuộc sống xã hội (tập trung vào năng lực thực hiện). - Quy chuẩn theo các mức độ phát triển - Quy chuẩn theo việc người năng lực của người học. học có đạt được hay không một nội dung đã được học. 4. Công cụ - Nhiệm vụ, bài tập trong tình huống, bối - Câu hỏi, bài tập, nhiệm vụ đánh giá cảnh thực. trong tình huống hàn lâm hoặc tình huống thực. 5. Thời - Đánh giá mọi thời điểm của quá trình - Thường diễn ra ở những thời điểm đánh dạy học, chú trọng đến đánh giá trong điểm nhất định trong quá trình giá khi học. dạy học, đặc biệt là trước và sau khi dạy. 6. Kết quả - Năng lực người học phụ thuộc vào độ - Năng lực người học phụ đánh giá khó của nhiệm vụ hoặc bài tập đã hoàn thuộc vào số lượng câu hỏi, thành. nhiệm vụ hay bài tập đã hoàn thành. - Thực hiện được nhiệm vụ càng khó, - Càng đạt được nhiều đơn vị càng phức tạp hơn sẽ được coi là có kiến thức, kỹ năng thì càng năng lực cao hơn. được coi là có năng lực cao hơn. Thông tư 22 hướng dẫn về việc đánh giá học sinh tiểu học trong đó chú trọng việc đánh giá theo hướng phát triển năng lực và vì sự tiến bộ của học sinh. Cách đánh giá tích cực sẽ này giúp học sinh tự tin, hứng thú thúc đẩy phát triển học tập và nhân cách của học sinh tiểu học. Đánh giá học sinh không chỉ nhằm mục đích nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động của học sinh mà đồng thời tạo điều kiện nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động của giáo viên. 2. Dạy học theo phương pháp dạy học tích cực Giáo viên dạy học theo phương pháp dạy học tích cực tức là phải huy động đông đảo học sinh tham gia hoạt động học tập; phải tổ chức, chỉ đạo cho học sinh tự tìm 9
6. nhu cầu của HS. - Những vấn đề học trò quan tâm. Các biện pháp tìm tòi, điều tra , Các biện pháp diễn giảng , giải quyết vấn đề ; dạy học tương Biện pháp truyền thụ tri thức một chiều. tác. Cơ động, linh hoạt, học ở lớp, ở Cố định, giới hạn trong 4 bức hiện trường , trong thực tế, học Hình thức tường của lớp học, giáo viên đối cá nhân, học theo cả nhóm , cả tổ chức diện với cả lớp. lớp. Nhìn vào sơ đồ khái quát dưới đây sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về phương pháp dạy học tích cực và tại sao cần phải thay đổi phương pháp dạy học: III. THỰC TRẠNG TRONG VIỆC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC 1. Nhận thức về đổi mới: Để điều tra thực trạng đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên, cuối năm học 2016 – 2017, tôi đã tiến hành điều tra nhận thức của 29 giáo viên bằng phiếu điều tra. *Nhận thức về tầm quan trong của việc đổi mới phương pháp dạy học Hỏi: Theo đồng chí, đổi mới phương pháp dạy học được Đảng, Nhà nước, Bộ Giáo dục-Đàotạo quan tâm chỉ đạo ở ý kiến nào trong bảng sau: Hãy điền vào Là nhiệm vụ rất được quan tâm. Quan tâm nhưng chưa được xúc tiến. 11